به گزارش قدس آنلاین به نقل از ویژه نامه بیت المقدس؛ مذاکرات «آستانه ۴» درباره سوریه حدود دو هفته پیش میان نمایندگانی از سوی دولت دمشق و اعضای هیأت ائتلاف معارضان در کشور قزاقستان برگزار شد. در این دور از مذاکرات نیز همچون ادوار پیشین، نمایندگان ایران، روسیه و ترکیه به عنوان ناظران بر روند مذاکرات، حضور داشتند. این مذاکرات در نهایت با توافق طرف‌های مختلف مبنی بر تشکیل «مناطق کاهش تنش» در سوریه به پایان رسید؛ توافقی که پیش‌نویس طرح اولیه آن توسط دولتمردان روسی به طرفین مذاکره ارائه شد. طبق توافق صورت گرفته، مناطق کاهش تنش «استان ادلب و برخی نقاط از استان‌های همجوار»، «غوطه شرقی دمشق»، «بخش‌هایی از جنوب سوریه» و همچنین «شمال حمص» را شامل می‌شوند.
هدف اصلی از ارائه طرح مناطق کاهش تنش توسط روسیه پایان دادن هرچه سریعتر به اقدامات خشونت‌آمیز در مناطق پُرالتهاب، بهبود اوضاع انسانی وخیم و همچنین بسترسازی مناسب برای یافتن راهکار سیاسی جهت برون‌رفت از بحران کنونی سوریه، عنوان شده است. مقامات روسی به منظور اثبات حسن نیت خود درخصوص طرح ارائه شده اعلام کردند که پیش از برگزاری مذاکرات «آستانه ۴» تمامی حملات هوایی به مناطق کاهش تنش را متوقف کرده‌اند. دولتمردان روسیه به منظور اجرایی ساختن هرچه سریعتر توافق صورت‌گرفته در شهر آستانه، متن توافق را برای تصویب اعضای شورای امنیت سازمان ملل به این شورا ارائه کرده‌اند.
توافق موسوم به «مناطق کاهش تنش» درحالی حاصل شد که اعضای ائتلاف معارضان سوری تحت‌الحمایه ریاض بار دیگر به کارشکنی‌های خود در مسیر حل سیاسی بحران سوریه اصرار ورزیدند. اعضای ائتلاف معارضان سوری پیش از آغاز این مذاکرات طی نامه‌ای از تصمیم خود برای عدم مشارکت خبر داده بودند. با این حال، ائتلاف معارضان سوری پس از پی بردن به این مسأله که دولت دمشق زیر بار پیش‌شرط‌های غیرعقلانی این ائتلاف نرفته و به آن باج نمی‌دهد، از موضع خود عقب‌نشینی کرده و اعضای آن در مذاکرات آستانه حضور بهم رساندند.
آنچه که در توافق ایجاد مناطق کاهش تنش در سوریه به چشم می‌خورد، نقش مؤثر و غیرقابل‌انکار جمهوری اسلامی ایران است. مدتها بود که رسانه‌های غربی ـ عربی با به راه انداختن فضاسازی تبلیغاتی و جنگ رسانه‌ای علیه کشورمان، سیاست القای توهم کنار گذاشته شدن تهران از معادلات سیاسی سوریه توسط روسیه و ترکیه را کلید زده بودند. با این حال، مشارکت قاطعانه ایران در جریان مذاکرات آستانه ۴ و امضای توافق حاصل شده به عنوان ناظر، این واقعیت را بار دیگر به اثبات رساند که جمهوری اسلامی یک بازیگر محوری و مؤثر در منطقه به طور عام و در سوریه به طور خاص محسوب می‌شود و بحران شام بدون حضور تهران حل و فصل نخواهد شد.
با امضای توافق مناطق کاهش تنش در سوریه مسأله ایجاد مناطق «پرواز ممنوع» در این کشور که پیشتر توسط «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا مطرح شده بود، به حاشیه رانده شد و بدون شک توطئه ایجاد مناطق پرواز ممنوع در سوریه حداقل در بازه زمانی اجرای توافق مناطق کاهش تنش، خنثی شده است. طرحی که ایالات متحده به دنبال مُجاب کردن کشورهای حاشیه خلیج فارس برای تأمین منابع مالی آن بود تا بدین‌ترتیب هم‌پیمانان دولت دمشق امکان انجام حملات هوایی به مواضع گروه‌های تروریستی ـ تکفیری در مناطق استراتژیک سوریه را نداشته باشند. با این حال، اکنون مقامات آمریکا به خوبی می‌دانند که حداقل در سایه توافق مناطق کاهش تنش، این رؤیای آنها محقق نخواهد شد.
مسئله‌ای که درحال حاضر درخصوص توافق مناطق کاهش تنش در سوریه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، میزان پایبندی دولت آنکارا به تعهدات خود در قبال آن است. طبق اعلام مقامات روسی، دولتمردان آنکارا متعهد شده‌اند تا از نفوذ خود بر گروه‌های مسلح مستقر در سوریه برای اجرای توافق حاصل شده در جریان مذاکرات آستانه ۴ بهره‌برداری کنند. مقامات ترکیه اعلام کرده‌اند که به گروه‌های مسلح سوری متذکر شدند تا تحت تأثیر اقدامات تحریک‌آمیز گروه‌های تروریستی برای برهم زدن توافق حاصل‌شده قرار نگیرند. با این وجود، کارنامه ناموفق ترکیه در پایبندی به تعهدات خود در ادوار پیشین مذاکرات صلح شک و تردیدهای بسیاری را پیرامون میزان حسن نیت مقامات آنکارا در این زمینه ایجاد کرده است.
درهمین ارتباط، «گری گوری کوپلای» رئیس انجمن مطالعات استراتژیک بین الملل در سخنانی در خصوص توافق مناطق کاهش تنش در سوریه تأکید کرد: «ممکن است ترکیه از این توافق که مورد حمایت روسیه و ایران است برای دستیابی به اهداف مدنظر خود استفاده کند». وی با تاکید بر اینکه این توافق به کاهش درگیری‌ها در سوریه کمک خواهد کرد، اظهار داشت: «ترکیه توان نظامی کافی برای پیگیری مستقیم اهداف خود در سوریه را ندارد و به همین دلیل تلاش می‌کند اهداف خود را از راه‌های دیگری پیگیری کند. ترکیه تاکنون از گروه های افراطی زیادی برای ایجاد ناامنی و بی‌ثباتی در سوریه استفاده کرده است. بنابراین ممکن است آنکارا از توافق مناطق کاهش تنش در راستای پیشبرد اهداف خود در سوریه بهره‌برداری کند».
در همین حال، مقامات دولت سوریه تأکید کرده‌اند که ضمن پایبندی به تمامی مفاد توافق مناطق کاهش تنش، حق پاسخگویی در قبال هرگونه نقض عهد از سوی گروه‌های مسلح را برای خود قائل هستند. دولت دمشق به خوبی می‌داند که گروه‌های مسلح مترصد یافتن فرصتی مناسب برای سوء استفاده از توافق حاصل‌شده جهت تحقق منافع توسعه‌طلبانه خود هستند. از همین‌روی، تأکید قاطعانه دمشق بر حق پاسخگویی در قبال تحرکات گروه‌های مسلح در عین پایبندی به توافقنامه، اقدام هوشمندانه‌ای بود که به نوعی می‌تواند در برابر اقدامات مخرب احتمالی عناصر مسلح، نقش بازدارنده ایفا کند.
در هر صورت، پُر واضح است آنچه که ائتلاف معارضان سوری و حامیان آنها از جمله دولت ترکیه را به نشستن بر سر میز مذاکره با دولت دمشق و هم‌پیمانان آن و امضای توافقنامه سیاسی وادار کرده است، چیزی جز تحقق دستاوردهای استراتژیک نیروهای جبهه مقاومت و ارتش سوریه در عرصه میدانی نیست. بدون شک اگر این معارضان و حامیان آنها بودند که در عرصه میدانی دست برتر را داشتند، هیچگاه حاضر به نشستن بر سر میز مذاکره با دمشق و هم‌پیمانان آن نمی‌شدند. در واقع، این دستان خالی معارضان و متحدان منطقه‌ای آن است که علیرغم میل باطنی‌شان حاضر به مذاکره شده و به راهکار سیاسی برای برون‌رفت از بحران سوریه تَن داده‌اند. البته باید منتظر ماند و دید که گردن نهادن به یک توافق سیاسی توسط معارضان و حامیان آنها، همچون گذشته تنها یک «ژست صلح‌طلبی» رسانه‌ای برای فریب افکار عمومی است یا خیر./
انتهای پیام
رامین حسین آبادیان
ویژه نامه بیت المقدس دوشنبه هرهفته ضمیمه روزنامه قدس منتشر می شود.
نظر شما